Menedżer zadań Windows to narzędzie pozwalające na szybkie i sprawne zarządzanie uruchomionymi w systemie procesami i wykonywanymi przez ich wątki zadaniami. Dzięki niemu można w łatwy sposób uruchamiać nowe i kończyć uruchomione już zadania, nadawać im odpowiednie priorytety czy dostosowywać koligację procesorów, a także włączać i wyłączać poszczególne usługi tak, aby zredukować wykorzystanie zasobów systemowych. Statystyki dotyczące użycia można śledzić dzięki zebranym w poszczególnych tabelach danym oraz dynamicznie uaktualnianym wykresom, które te dane odzwierciedlają. Narzędzie to jest bardzo przydatne, zwłaszcza gdy zachodzi potrzeba zamknięcia aplikacji, która przestała odpowiadać na polecenia użytkownika, bez konieczności restartowania komputera.
Wprowadzenie
Menedżer zadań w postaci znanej z systemów Windows XP i 7 po raz pierwszy pojawił się w Windows NT 4.0. W systemie Windows 98 i starszych "okienkach" z tej gałęzi narzędzie to - znane jako Zamykanie programu - było w znacznym stopniu uproszczone. Jedyną możliwością jaką oferowało, prócz opcji zamknięcia systemu, było zakończenie uruchomionych aplikacji. Wraz z kolejnymi wydaniami Windows, a więc w Windows 2000, XP, Vista i 7 - już jako Menedżer zadań - było ono stopniowo rozszerzane. Zdecydowanie większe zmiany zaszły w nim dopiero wraz z wydaniem systemu Windows 8, w którym to Microsoft zupełnie je przebudował. Jako że Menedżer zadań Windows wraz z każdym kolejnym wydaniem tego systemu wzbogacany był o nowe funkcje, aby móc omówić je wszystkie, w artykule tym omówimy wersję dostępną w systemie Windows 7. W jednej z kolejnych publikacji przyjrzymy się natomiast nowościom i zmianom wprowadzonym do Menedżera zadań w Windows 8 i jego aktualizacji Windows 8.1.
Zamykanie programu w Windows 98 - wczesna wersja Menedżera zadań
Jak uruchomić Menedżera zadań Windows?
Menedżer zadań może zostać uruchomiony na kilka różnych sposobów:
- W oknie dialogowym Uruchamianie (Windows+R) wpisujemy taskmgr.exe i klikamy OK. W systemach Windows Vista i 7 możemy także wprowadzić tę nazwę w polu dynamicznego wyszukiwania, które ulokowane jest w dolnej części menu Start.
- Pracując na pulpicie możemy kliknąć prawym przyciskiem pustą przestrzeń paska zadań i wybrać Uruchom Menedżera zadań. Zarówno ta, jak i powyższa metoda będzie skuteczna, gdy nasz system jest na tyle sprawny, by móc te czynności wykonać. W przypadku gdy system Windows przestanie odpowiadać i nie będziemy w stanie skorzystać z obu wspomnianych sposobów (bo np. wystąpił problem z procesem explorer.exe), pozostaje nam jeszcze krok trzeci, w postaci dwóch prawie zawsze działających skrótów klawiszowych.
- Wciśnięcie klawiszy Ctrl+Alt+Del spowoduje wyświetlenie specjalnego ekranu systemowego, na którym jedna z opcji umożliwi nam uruchomienie Menedżera zadań. Drugim i zarazem nieco szybszym skrótem jest wciśnięcie klawiszy Ctrl+Shift+Esc, co spowoduje bezpośrednie uruchomienie menedżera.
Interfejs Menedżera zadań Windows
W górnej części okna znajduje się pasek menu, umożliwiający dostęp do głównych opcji i ustawień Menedżera zadań. Z jego poziomu możemy szybko uruchomić nową aplikację, proces czy po prostu otworzyć jakiś dokument (Plik > Nowe zadanie (Uruchom...)), czy też zdefiniować zachowanie okna menedżera w czasie przełączania się pomiędzy zadaniami systemu Windows (Opcje > Zawsze na wierzchu | Minimalizuj podczas użytkowania | Ukryj kiedy zminimalizowane). Ponadto menu Widok zawiera opcje dotyczące częstotliwości odświeżania prezentowanych w menedżerze zadań wartości. Dostępne szybkości aktualizacji to Duża (co 0,5 sekundy), Normalna (1 sekunda), Wolna (4 sekundy) oraz Wstrzymana (dane nie będą aktualizowane). Przy tej ostatniej opcji warto dodać, że chwilowe wstrzymanie aktualizacji danych można wymusić wciskając po prostu klawisz Ctrl. Może to być przydatne, gdy chcemy przejrzeć widoczne w danym momencie wartości i przykładowo porównać je z innymi. W trybie wstrzymania przydatna będzie także druga opcja dostępna z poziomu tego menu - Odśwież teraz (F5) - która spowoduje aktualizację danych tylko wtedy, gdy będziemy tego potrzebować.
Menedżer zadań w Windows 7
Jako że niektóre zakładki prezentują dane w formie tabel, korzystając z menu Widok mamy także możliwość wyboru kolumn, które będą w tych tabelach uwzględniane.
Niezależnie od zakładki, na której się aktualnie znajdujemy, okno Menedżera zadań Windows wyświetla także pasek statusu. Prezentuje on takie dane jak liczba aktualnie uruchomionych procesów, bieżący procent wykorzystania procesora oraz bieżący procent wykorzystania dostępnej w systemie pamięci fizycznej.
Zakładka Aplikacje
Zakładka ta wyświetla listę aktualnie uruchomionych w systemie zadań. Należy mieć na uwadze, że są tu wyświetlane jedynie te zadania, które wykonywane są przez wątek będący właścicielem okna danej aplikacji. Nie są tu więc brane pod uwagę okna dialogowe, bowiem te wywoływane są najczęściej na tym samym wątku, na którym działa główne okno aplikacji. Jeśli więc jesteśmy w stanie przełączyć się na dane okno programu skrótem Alt+Tab lub Windows+Tab, to taka aplikacja powinna być widoczna z poziomu zakładki Aplikacje Menedżera zadań. Domyślnie, dla każdego zadania wyświetlany jest także jego stan. Jeśli zadanie jest uruchomione i przyjmuje polecenia od użytkownika, wówczas będzie mieć ono stan Uruchomiony. Inny możliwy stan to Brak odpowiedzi - takie zadanie nie jest w stanie odpowiadać na polecenia użytkownika, gdyż wykonuje jakieś operacje wyjścia/wyjścia (We/Wy), oczekuje na takie operacje lub też oczekuje na jakiś obiekt synchronizacji Windows. Zarówno działające jak i "zawieszone" zadanie możemy zakończyć klikając przycisk Zakończ zadanie. Spowoduje to wysłanie do aplikacji żądania jej zamknięcia, przy czym będzie ona miała jeszcze czas na ewentualne posprzątanie po sobie i zapisanie wprowadzonych zmian zanim zostanie wyłączona. Nieco innym sposobem zamykania aplikacji jest operacja zakończenia jej procesu, która bezwzględnie zamyka dany program. Tego rodzaju brutalne zakończenie zadania można także zrealizować klikając Zakończ zadanie z wciśniętym klawiszem Ctrl. Zanim jednak zdecydujemy się na zakończenie takiej zawieszonej aplikacji, warto dać jej jeszcze odrobinę czasu. Być może ponownie przejdzie ona w stan Uruchomiony i będziemy mogli dalej z niej korzystać.
Zakładka Aplikacje
Przy pomocy dwóch pozostałych przycisków możemy także szybko przełączyć się na wybrane zadanie lub utworzyć nowe. Korzystając z menu kontekstowego wywoływanego na poszczególnych zadaniach z listy możemy również przesunąć okno takiego zadania na wierzch, odpowiednio ustawić je względem innych okien, zminimalizować je lub zmaksymalizować. Możemy także utworzyć plik zrzutu zadania (w celu debugowania aplikacji) oraz przejść do procesu będącego właścicielem wątku wykonującego dane zadanie. Przeniesie nas to na zakładkę Procesy z zaznaczonym odpowiednim procesem na liście.
Zakładka Procesy
Na zawartej w tej zakładce liście domyślnie prezentowane są jedynie procesy uruchomione przez lub dla bieżącego użytkownika. By zobaczyć wszystkie uruchomione w systemie procesy (w tym procesy systemowe i procesy innych użytkowników), należy kliknąć przycisk Pokaż procesy wszystkich użytkowników. W systemach serwerowych opcja ta jest włączona domyślnie, natomiast w systemie Windows Vista będzie także konieczne potwierdzenie tej operacji z poziomu okna Kontroli konta użytkownika (UAC).
Zakładka Procesy
Informacje dotyczące poszczególnych procesów prezentowane są w odpowiednich kolumnach. Domyślnie widoczne są kolumny wyświetlające nazwy obrazów, nazwy użytkowników, którzy uruchomili dany proces (lub uruchomił go dla nich system), bieżący procent wykorzystania procesora od momentu ostatniej aktualizacji, ilość pamięci w postaci prywatnego zestawu roboczego (w kilobajtach) oraz słowny opis danego procesu. Jeśli jednak chcemy uzyskać nieco więcej informacji na temat danego procesu, wówczas wybierając dodatkowe kolumny z menu Widok będziemy mogli wyświetlić również takie informacje jak ilość dojść obsługiwanych przez proces, liczba jego wątków (przydatne dla aplikacji wielowątkowych), liczba operacji odczytu i zapisu We/Wy, rozmiar pul stronicowanych i niestronicowanych czy błędy stron. W tych ostatnich uwzględnia się zarówno błędy miękkie, czyli takie gdy proces wysyła żądanie o stronę pamięci, a ta znajduje się w innym niż oczekiwanym obszarze, lub błędy twarde - żądana przez proces strona pamięci musi zostać wczytana z dysku.
Co do pul stronicowanych, są to po prostu obszary pamięci wirtualnej, które mogą być zrzucone na dysk, gdy nie są aktualnie potrzebne, a w razie konieczności szybko z niego przywrócone. W przypadku pul niestronicowanych, będą to obszary pamięci wirtualnej, które mogą być trzymane tylko i wyłącznie w pamięci fizycznej. Po usunięciu z nich danych, by móc skorzystać z nich ponownie trzeba będzie je na nowo wczytać z plików źródłowych. Jeśli proces wykazuje zapotrzebowanie na obszar pamięci niestronicowanej, a w systemie kończy się wolna pamięć, wówczas będzie to skutkować dużą ilością błędów stron, a tym samym obniżeniem wydajności systemu z powodu nieustannego wczytywania danych do pamięci z dysku.
Każdemu z procesów możemy nadać odpowiedni priorytet lub dostosować dla niego koligację procesorów. Należy jednak pamiętać, że podwyższanie priorytetów powinno być realizowane tylko w wyjątkowych sytuacjach i na krótki okres czasu. Nie zaleca się ustawiania wysokich priorytetów bez wyraźnej potrzeby, gdyż skutkuje to ograniczeniem czasu procesora dla pozostałych uruchomionych procesów. Ponadto, jeśli w systemie pojawi się kilka procesów o wysokim priorytecie, wówczas ich wydajność drastycznie spadnie. Jest jeszcze kwestia zamykania/kończenia procesów. Każdy z nich możemy zakończyć korzystając z dwóch opcji:
- Zakończ proces - w przeciwieństwie do opcji Zakończ zadanie spowoduje natychmiastowe zakończenie danego programu.
- Zakończ drzewo procesów - zakończy wybrany proces wraz ze wszystkimi innymi, które zostały przez niego pośrednio lub bezpośrednio utworzone.
Różnicę pomiędzy Zakończ zadanie a Zakończ proces najlepiej zobrazować krótkim ćwiczeniem z wykorzystaniem jednej z najprostszych aplikacji systemu Windows - Notatnika. Otwórz nową instancję Notatnika i wpisz do niej dowolną treść. Jeśli teraz z poziomu menedżera wybierzesz opcję Zakończ zadanie, wówczas Notatnik zapyta Cię czy chcesz zapisać wprowadzone dane. System zaś zgłosi Ci, że nie może zamknąć aplikacji, gdyż oczekuje ona na odpowiedź użytkownika. Zakończenie programu będzie oczywiście można w tym momencie wymusić, tracąc przy tym niezapisane dane. Korzystając zaś z opcji Zakończ proces Menedżer zadań zapyta Cię jedynie czy na pewno chcesz zakończyć proces Notepad.exe, natomiast sam Notatnik nie będzie niczego świadomy.
Zakładka Usługi
W zakładce tej mamy szybki podgląd dostępnych w systemie usług, zarówno tych uruchomionych, jak i tych zatrzymanych wraz z możliwością ich uruchamiania i zatrzymywania. Menedżer zadań prezentuje nam jedynie nazwy usług, ich opisy słowne, identyfikatory procesów, które je uruchomiły, ich bieżący stan, a także grupę do której należą. Bardziej zaawansowane opcje dostępne są w zewnętrznej konsoli o dość przystępnej nazwie Usługi (services.msc), do której dostęp możemy uzyskać klikając przycisk o tej samej nazwie. Informacje dotyczące usług nie są odświeżane w zdefiniowanych odstępach czasu, a jedynie przy wymuszonej przez nas (lub przez system) zmianie stanu danej usługi. Możemy oczywiście odświeżyć stan wszystkich usług przyciskiem F5.
Zakładka Usługi
Ilość działających procesów (patrz zakładka Procesy), które uruchamiają poszczególne grupy usług (zakładka Usługi) wraz z wątkami realizującymi konkretne zadania (zakładka Aplikacje) nie pozostają bez znaczenia dla wydajności całego systemu, którą możemy zaobserwować na kolejnej zakładce.
Zakładka Wydajność
Informacje prezentowane przez Menedżera zadań Windows w zakładce Wydajność są chyba najbardziej czytelne dla przeciętnego użytkownika, z uwagi na prezentację danych w formie wykresów. Dostępne mamy dwa wykresy słupkowe, prezentujące bieżące wykorzystanie procesora (w procentach) i pamięci fizycznej (w megabajtach). Dodatkowo mamy także wykres historii użycia procesora (zależnie od naszych preferencji jeden wykres wspólny lub osobny wykres dla każdego procesora logicznego). Na wykres ten możemy także nanieść czas procesora, jaki był przeznaczony na operacje wykonywane w trybie jądra systemowego (wykres w kolorze czerwonym). Ostatni wykres to historia użycia pamięci fizycznej. Dwukrotne kliknięcie w dowolnym miejscu zakładki Wydajność spowoduje rozszerzenie rozmiaru wykresów procesora do bieżących wymiarów okna Menedżera zadań.
Zakładka Wydajność
Grupa Pamięć fizyczna prezentuje takie informacje jak:
- Razem - całkowita ilość dostępnej pamięci fizycznej w komputerze.
- Buforowana - ilość pamięci stronicowanej, dostępnej do wykorzystania, gdy zabraknie wolnej pamięci
- Dostępna - ilość pamięci aktualnie i natychmiastowo dostępnej dla systemu, procesów i sterowników
- Wolna - pamięć, która nie została jeszcze użyta od momentu uruchomienia komputera, a tym samym jest wyzerowana.
W osobnej grupie (Pamięć jądra) zaprezentowane są bieżące wartości dotyczące pamięci jadra. Oddzielnie podana jest pamięć stronicowana, a osobno pamięć niestronicowana.
Grupa System zawiera informacje dotyczące liczby dojść (czyli właściwie wykorzystywanych plików/obiektów), liczby wątków uruchomionych w systemie oraz liczby uruchamiających ich procesów, łączny czas pracy systemu od jego ostatniego uruchomienia oraz zadeklarowaną ilość pamięci, podaną w megabajtach. Ta ostatnia przedstawia dwie wartości, w formie: aktualnie wykorzystywana pamięć wirtualna / całkowita dostępna pamięć wirtualna.
Wszystkie podawane w tej zakładce wartości odpowiadają poszczególnym licznikom dostępnym w Monitorze wydajności, jednak nie będziemy ich tutaj przytaczać. Więcej informacji na temat wykorzystania zasobów w systemie Windows uzyskamy korzystając z narzędzia Monitor zasobów, do którego mamy łatwy dostęp bezpośrednio z omawianej właśnie zakładki Wydajność.
Menedżer zadań w Windows 7 informacje dotyczące wykorzystania zasobów sieciowych prezentuje w osobnej zakładce, którą teraz pokrótce omówimy.
Zakładka Sieć
W tym miejscu możemy zobaczyć historię wykorzystania sieci dla zainstalowanych w systemie kart sieciowych. Prócz uaktualnianego okresowo wykresu (z domyślnie naniesioną skalą procentową) możemy także sprawdzić stan danej karty sieciowej oraz - gdy ta jest włączona - szybkość oferowanego przez nią łącza. Podobnie jak w przypadku zakładki Wydajność, wykresy te możemy powiększyć do bieżących rozmiarów okna Menedżera zadań. Korzystając z menu Widok, do tabeli pod wykresami możemy dodać m.in. takie kolumny jak Przepływność bajtów prezentującą ilość ruchu sieciowego przechodzącego przez daną kartę oraz Bajty, czyli całkowitą ilość tych danych zliczaną od momentu uruchomienia menedżera. Obie te wartości możemy wyświetlić także w dwóch osobnych kolumnach, ukazujących odpowiednio wartości wysłane i odebrane.
Zakładka Sieć
Zakładka Użytkownicy
Zakładka ta zawiera informacje na temat zalogowanych w systemie użytkowników, zarówno tych lokalnych, jak i tych zalogowanych zdalnie. Widnieje tutaj także identyfikator sesji danego użytkownika (widoczny również przy każdym procesie w kolumnie Identyfikator sesji), bieżący stan użytkownika, ewentualna nazwa klienta (jeśli użytkownik zalogowany jest zdalnie) oraz sesja. Każdego zdalnego użytkownika (zalogowanego poprzez usługi terminalowe lub pulpit zdalny) możemy od systemu odłączyć, wylogować go lub wysłać mu stosowną wiadomość.
Zakładka Użytkownicy
Podsumowanie
Choć Menedżer zadań Windows należy do bardziej zaawansowanych narzędzi systemowych, to z pewnością warto się z nim zapoznać, gdyż za jego pomocą można szybko uzyskać informacje na temat bieżącej wydajności systemu Windows oraz błyskawicznie zapobiec nieprawidłowościom w działaniu procesów i usług. Możemy także sprawdzić obecny stan wykorzystania zasobów systemowych i na tej podstawie zdiagnozować niewielkie, choć często występujące w systemie problemy związane ze spadkiem wydajności. Z uwagi na jego niewielkie zapotrzebowanie na zasoby systemowe, warto uruchomić Menedżera zadań przy starcie systemu w trybie minimalizacji do ikony w zasobniku systemowym, dzięki czemu będziemy mieć stałą kontrolę i wgląd do historii zużycia procesora. Ponadto, w wielu przypadkach nagłej awarii systemu Menedżer zadań pozwoli nam uniknąć ponownego uruchomienia komputera, umożliwiając zazwyczaj bezproblemowe zakończenie zadania, bądź wyłączenia aplikacji lub usługi będącej bezpośrednią przyczyną danego problemu. Narzędzie to jest także niezastąpione w przypadku przełączania się pomiędzy różnymi aplikacjami pełnoekranowymi (np. gry komputerowe) a systemem, i pojawiających się wówczas problemów. Nierzadko zdarza się bowiem, że tradycyjne metody przywracania zminimalizowanych aplikacji nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, w wyniku czego możemy ujrzeć przed sobą jedynie czarny ekran.
Jeśli potrzebujemy bardziej szczegółowych informacji nt. wykorzystania zasobów systemowych i działających w tle procesów, wówczas możemy skorzystać z takich narzędzi jak wspomniane już monitory wydajności i zasobów, lub z narzędzi zewnętrznych, takich jak Process Monitor, dostępny do pobrania w naszym dziale Download.
W jednym z nadchodzących artykułów przyjrzymy się nowościom i zmianom wprowadzonym do Menedżera zadań w systemach Windows 8 i Windows 8.1
